HEDEF HALKÇI CUMHURİYET

29 Ekim 1923’te ilan edilen Türkiye Cumhuriyeti’nin 96. yılı, her yıl olduğu gibi çeşitli etkinliklerle kutlanıyor. Bir süredir cumhuriyeti anma ve onu yüceltme çabası, AKP iktidarından sosyal demokrat belediyelere ve sivil kuruluşlara geçti. Hükümetin zoraki kutlamaları ise protokol kabilinden soğuk bir anmadan ibarettir.

Türkiye’de “Cumhuriyet” kavramı ve onun somut ifadesi olan 29 Ekim 1923 cumhuriyeti etrafındaki saflaşmanın tarihsel, sınıfsal ve kültürel nedenleri var.

CUMHURİYETE GİDEN ADIMLAR

29 Ekim 1923’te rejimin adı Cumhuriyet konulmuş olsa da, cumhuriyet için atılmış ilk ve en güçlü adım, 1876’da ilan edilen ve ömrü çok kısa süren, önemli bir miras da bırakamamış olan Birinci Meşrutiyet’i saymazsak, 24 Temmuz 1908 İkinci Meşrutiyet Devrimi’ydi. Osmanlı’da yaşayan milliyetler tarafından coşkuyla karşılanan, geleceğe dair büyük umutlar yaratan Bu “Hürriyet Devrimi”yle başta bir padişah bırakılmış olsa bile yetki, artık milletin meşru temsilcilerinin eline geçmiş bulunuyordu.

 İttihat ve Terakki Partisi bu hürriyet umutlarını kısa zamanda söndürdü.  Ülkede bir parti, dahası bu partinin “Merkezi Umumi” diktası kuruldu. Milletin karar alma süreçlerinden uzaklaştırılması, ülkenin Birinci Dünya Savaşı’na sokulması, insan kaynaklarının tüketilmesi gibi bir felaketle sonuçlandı. Ama savaş zenginleri de türedi.

 

Savaşın sona erdiği 1918’de Meclis ve siyasi partiler yeniden canlandı ise de emperyalist işgal altında milletin sözünün geçmeyeceği, Son Mebuslar Meclisinin 16 Mart 1920’de kapatılması ve mebuslardan bir kısmının tutuklanmasıyla anlaşılmış oldu.

 

Cumhuriyet yolunda atılmış ikinci büyük adım, 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıdır. Milletin kaderine artık Saray’ı da dışlayarak millet, temsilcileri aracılığıyla doğrudan el koymuş, 1921’deki Anayasası ile bunun idari ve hukuki çerçevesini de çizmiştir.

 

Üçüncü adım, 1 Kasım 1922’de, Meclis kararıyla, artık İstanbul’da tamamen etkisizleşmiş olan Padişahlığın kaldırılarak ikili iktidara son verilmesiydi.

CUMHURİYETİN VAKTİ GELMİŞTİ

 

Osmanlılıktan gelen aydınlar, Türkiye’de cumhuriyet ilanının vakti gelmiş olduğunun çoktan farkındaydılar. Genel Savaş sonunda Avusturya-Macaristan, Alman İmparatorluğu, Rus çarlığı yıkılmış, yerlerine Cumhuriyetler ilan edilmişti. 1917-1918’de bütün Kafkas milletleri cumhuriyete geçmişken Türkiye’de başka türlü olamazdı. Bazı nedenlerle cumhuriyet ilanında geç bile kalındığını söylemek mümkünse de 1920’dan başlayarak Türkiye artık zaten bir padişahlıkla yönetilmiyordu. Belki İngiltere ve diğer bazı Avrupa devletleri gibi başta sembolik bir padişahın bulunduğu parlamenter bir sistem ihtimaline ise Osmanlı Hanedanının ihaneti nedeniyle imkân yoktu. Bu hanedandan Abdülmecit Halife seçilerek feodal kurumların temsilcileri bir süre tatmin edilmeye çalışıldıysa da 3 Mart 1924’de bu kurum da kaldırıldı.

1923 CUMHURİYETİNİN MİSYONU

Meşruiyetini Kurtuluş Savaşı’nın zaferle bitmesinden alan Genç Cumhuriyet, Tanzimat’la başlanan Batılılaşma hareketini tamamlamak için radikal uygulamalara girişti. Milli Mücadelenin muzaffer komutanı Mustafa Kemal Paşa ile bütünleşen Cumhuriyet, onun rehberliğinde feodal üst yapı kurumlarına darbeler indirdi. Türkiye tarihini nerdeyse yeniden başlattı. Bunun için Atatürk’ün Samsun’a çıkış tarihini, devletin kuruluşu olarak da 29 Ekim 1923’ü esas aldı.

 

Bu cumhuriyet, demokrasi temelleri üzerinde kurulmadı. Bunun nedeni, bazılarının iddia ettiği gibi dünyada zaten demokratik rejimlerin bulunmayışı değildir. Savaş içinde ve savaşın sonunda var olan sınıflarl arasındaki güç dengesizliğidir. İşçi sınıfı Batı’daki gibi güçlü değildi. Köylüler ve küçük burjuvazi örgütsüzdü. Daha çok bürokraside örgütlü olan ve ticaret burjuvazisini de yanına alan bir sınıf, ülkeyi yönetmeye hazırdı. Ülkede millî bir burjuvazi de teşekkül edememişti. Bunun hızla var edilebilmesi için sürece ayak bağı olacak bütün muhalefet yasaklandı. 1923 İzmir İktisat kongresiyle liberal ekonomi, 1929 Dünya ekonomik buhranıyla da devletçilik uygulandı. Bunların her ikisinin de amacı, hızla zengin bir sınıf yaratmaktı. Ekonomiye artık özel bir kuruluş olan İş Bankası yön veriyordu!

KÖYLÜLERİN İHMAL EDİLMESİ

Kent küçük burjuvazisi ekonomik sıkıntılar içindeyseler de burjuvaziyi siyasi ve kültürel olarak destekledi. Rejimin dayanağı askerler, memurlar ve cumhuriyetin emanet edildiği gençlerdi. Ancak nüfusun yüzde 80 inin oluşturan köylü kitlelerinin ekonomik bakımdan kendilerini gözetmeyen hatta ağır vergilerle bunaltan iktidardan memnun olduğu söylenemez. 

Dönemin “en büyük düşmanı” komünizmdi. Nerede görüldüyse ezildi! Bunun ekonomik anlamı, emekçi sınıfları millî gelirin bölüşümünden uzak tutmaktı. Ülke yoksuldu ama yoksulluk bölüşülmüyordu!   Köylüler tek parti dönemini jandarma ve tahsildarla eşleştirdiler. Devlet kendilerine toprak verseydi, onunla hatırlayacaklardı.

 

Günümüzde ülkeyi yöneten tek adam rejiminin Cumhuriyete muhalefeti, onda demokrasi olgusunun eksikliğinden değildir. Hatta kendisi şimdi bunu model almaktadır. Onun muhalefeti, feodal üst yapı kurumlarına indirilmiş olan darbelerden ötürüdür. Bu dönemi bir “parantez”in içine alarak Osmanlılığı diriltme sevdası tabii ki sonuçsuz kalacaktır.

  

Tek Parti Dönemi’nin partisi CHP, hâlâ “bagajında” bu dönemin olumsuzluklarını taşıyor ve bunun bedelini tek başına iktidara gelemeyerek ödüyor. Bu saptama halkçılığın gereğidir ve bu gerçek teslim edilmedikçe siyasette sağlıklı bir yol almak mümkün değildir.

HALKÇILIĞA SARILMAK

 

AKP’ye muhalefet ederken Tek Parti Dönemi’nin siyasi ve ekonomik uygulamalarını kutsamak, mücadeleyi feodal ve burjuva sınıfların çekişmesine hapsetmekten başka bir şey değildir. 1920 Meclisinin üyelerini de kuvvetle etkilemiş olan, hiçbir dönemde tam yok edilememiş ve 1960’tan sonra küllerinden fışkıran halkçılığa sarılmaktan başka çare yoktur.

  

Devrimciler ve demokratlar için bugünkü görev, savaşa karşı barışı, demokrasi temelinde halkların birliğini savunmak, laik cumhuriyeti halkçılıkla taçlandırmaktır. Bu iş, en alt birimlerden başlayarak halkı, kendi yönetimini kurmak için örgütlemek, kendi talepleri için mücadeleye sevk etmekle gerçekleştirilebilir. 31 Mart-23 Haziran yerel seçimlerinde yapılan ittifak başarı için önemli bir deneyimdir.

Yazar Sayfası: Yazarın Köşesi: / Tarih: 30.10.2019 00:00:00 / Okunma = 3338

Yazarın Diğer Yazıları

SAKARYA CEPHESİ’NDE BULUŞAN BABA-OĞUL (5)
İHA’lara Kara Propaganda Başladı (10)
Diy@net (50)
Gerçekten Pes Doğrusu!.. (77)
Rumlar Köşeye Sıkıştı (130)
Büyük Orta Doğu Projesinin Perde Arkası (213)
Sağlık Sektörü Neden Çökme Noktasına Geldi? (313)
Taliban’ı İlk Hangi Ülke Tanır? (414)
Mehmetçik’siz bir Kıbrıs olamaz! (431)
EL ATINA BİNEN (527)
Afganistan’ı Bırak Suriye’ye Bak… Aynen Irak’ta Olan Oluyor!.. (576)
ZİNDANA SIZAN IŞIK (592)
KKTC’deki Rum Okulu Kapatılmalı (623)
Muhaliflerin Muhalefetten Nefreti ?! (999)
Turk'ün ateşle imtihanı (744)
Yerli ve milli ejército (666)
Yunanistan’ın Hayal Dünyasına Geri Dönüşü (676)
YANGINDA ÇAY DAĞITARAK TESELLİ VERMEK! (828)
Saman bulamayan uçak bulabilir mı? (701)
Kıbrıs’lı Türklere Pasaport Tehdidi (1044)
Küçük Kaymaklı ve Maraş (1114)
Sedat Peker Tuzağı (1260)
28 Şubat Davasında Verilen Karar Sürpriz Mi?! (1240)
Kutsallığını Kaybeden Devlet Parçalanmaya Mahkûmdur (1380)
Kuraklık (1309)
MKE (1288)
1922’DE ANKARA’NIN ELÇİLİK KURULU AFGANİSTAN’DA NASIL KARŞILANDI? (1462)
AFGANİSTAN’DA EMPERYALİZMİN BEKÇİLİĞİ (1484)
Hep yazmak olmaz, bazen okumak lazım (1542)
Saadet Partisi Seçime Gireceğini Sanıyor… (1940)
Bir kadirşinaslık örneği ! (2441)
Siyaset salyası (1850)
Denenmiş denenmez (1978)
EŞKİYA (2034)
TAHTEREVALLİ (2458)
Sedat Peker Neden Yakalanamaz, Nerede Olabilir? (2793)
Sedat Peker niye bu kadar çok izleniyor? (2525)
MİLLETLER TESLİM OLMAZ (2639)
Pandeminin Kutusu (2683)
Cübbeli Amirali Kim Koruyor? (3005)
Arife (2501)
Güzel Günler Görecek miyiz? (3334)
Ramazanı siyasete alet etmeye kalktılar, ramazanda içki satış rekoru kırdılar! (3240)
Al sana soykırım (3) (3190)
Al sana soykırım (2) (3374)
Al sana soykırım (3574)
Sözde Ermeni Soykırımının Var Olmayan Toplu Mezarları (3965)
Bari Bir “Müzik Notası” Verseydiniz!.. (3617)
Ar damarı (3689)
DEMOKRASİYE DARBE! (4013)
Darbeler bitti paranoyası kaldı yadigar! (4345)
Çöküş Döngüsü: Yolsuzluk, Yoksulluk, Yoksunluk (4378)
Üç Kuvvet Komutanına Peşin Ceza… Bu Ne Acele?.. Bu Ne Vefasızlık?.. (4032)
Uzaktan çalışmanın görünmez esasları (4065)
Şeytan Taburu (3930)
SİYASETİN AKLI BAŞINDAN GİTMİŞ! (4084)
PUDRA ŞEKERİ… (4531)
Üretime Katkısı Olmayan Meslekler (6720)
Tekkedeki Apoletli Amiralin Hikâyesi!.. (4606)
ATEİST, DEİST, SOSYALİST… (4555)
Montrö (4330)
Gezi Parkı... (4762)
NEREDEN İNCELDİYSE… (4908)
Sürü (5093)
Biden’a Bir “Ucu Yanık Mektup” Daha!.. (5136)
MEHMET’İN TARİHSEL YANILGISI (5222)
Fosforlu Cevriye (5020)
KADIN ERKEKTEN ÜSTÜNDÜR! (5663)
Türkiye Satılığa Çıkıyor (6212)
İdlib’de 34 Şehit… Putin… Ve “Barbarlık”… (7573)
Kıbrıs Sorununa Hindistan-Pakistan Çözümü (7300)
Atatürk’ün Emanetleri Arasında CHP’nin Yeri (8488)
İskilipli Atıf’a rahmet okuyanlar İskilipli Atıf’ın bildirisini de okusun! (10193)
18 Yıllık İktidar İcraatı (9890)
Muammer Aksoy ve Tüm Devrim Şehitleri Anısına (11274)
Ayçiçeği (10212)
Ülkenin İçi Boşaltılıyor… (11890)
TÜRKİYE’DE FAŞİZMİN AYAK SESLERİ (12268)
Beşparmak Dağları'ndaki Bayrağımız (12243)
PUL PUL YILDIZLI SANCAK… (16826)
2021 ve Sonrasında Açlıktan Ölen Sayısı Virüsten Ölen Sayısını Geçecek (18887)
AÇLIĞA MAHKÛM EDEN ASGARİ ÜCRET VE EMEKÇİ CENNETİ (18647)
Aşı olanı mı, olmayalım mı? (18211)
2020, Salgında Ruh Sağlığım Dr. Kitap’a Emanet (24709)
Redneck (17156)
TRUMP BAŞARSAYDI… (21257)
Türkiye nin Doğu Akdeniz politikası ve KKTC (23563)
Ülkemizin Düze Çıkması İçin 2021 Yılında Yapılması Gerekenler (22768)
KUMSAL KATLİAMI NASIL OLDU (26345)
ÜLKEMİZDEKİ YENİ CEPHELEŞME ve DEVRİMCİLERİN BARIŞ PROGRAMI (23393)
Yobazın tehtidi (23254)
YAĞMUR DUASI: CEHALET İKTİDARDA (20298)
Neye Kriz Diyoruz, Neye Demiyoruz? (24446)
Tank Palet... (24826)
Türkiye Kornovirüs’ü ve Diğer Bulaşıcı Hastalıkları Yenebilir mi? (22855)
TÜRK’ÜN İTİ ŞEHRE İNİNCE… (25000)
Gargara (22721)
İrini Operasyonu Sorumlularına Türkiye Tutuklama Emri Çıkartmalı (26739)
ZORAKİ DEMOKRAT! (19130)
AB (20126)