Bütçe Dengesi ve Bütçe Gelirlerinin Yapısı

Türkiye’de kamu kesimi genel ve merkezi yönetim bütçe açıkları düzeyi düşmeye başladıktan sonra, bu konuda yapılan değerlendirmelerin de genellikle başarılı bir maliye politikası izlendiği yönünde olduğu yadsınamaz. Bütçe performansı açısından,  bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranının azalması ve % 3 olan Maastricht kriterinin karşılanması olumlu gelişmelerdir. Bununla birlikte, bütçe konusundaki bazı temel sorunların gündemden kalkmış olması da aynı derecede şaşırtıcıdır. Zira bütçenin yapısı önemli düzeltmelere ihtiyaç göstermektedir. Söz konusu düzeltmelerden biri bütçe gelirlerinin yaklaşık % 85’ini oluşturan vergi kalemlerinin orantısal dağılımıdır.

2016 bütçesinde giderlerin 570.5 milyar TL, gelirlerin 540.8 milyar TL ve faiz dışı fazlanın 26.3 milyar TL olarak gerçekleşmesi öngörülüyor.  2015 yılında 22.6 milyar TL açık veren merkezi yönetim bütçesinin 2016 da 29.7 milyar TL açık vermesi bekleniyor.

 

Bütçe performansını / dengesini izleyerek bütçenin tamamı hakkında kesin bir kanaate varmak, sadece ekonomik büyümeyi artırarak, refah düzeyinin de artırılmış olabileceği gibi bir yanılsamadan kaynaklanıyor. Büyümeyi artırmak ve orta gelir tuzağından çıkmanın araçlarından biri de, bütçedeki yapısal dönüşümlerin gerçekleştirilebilmesi ile mümkündür. Benzer şekilde,  % 16 olan tasarruf oranının, 2018 yılında % 18’e çıkartılması hedefi de, mevcut bütçe yapısı çerçevesinde tartışılıyor.

OECD raporuna göre, 2000 yılından itibaren Türkiye’de vergi yükü % 24.2 düzeyinden, 2014 yılında % 28.7’ye yükselmiştir. Aynı dönemde OECD ülkeleri ortalaması % 34.2’den % 34.4’e yükselmiştir.  OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığı zaman Türkiye’de vergi gelirlerini artırma potansiyeli bulunmaktadır. Ancak burada önemli olan vergi türlerine göre yapısal dönüşümlerin nasıl ve ne zaman yapılacağı konusudur.

OECD gelir istatistikleri kaynaklı “Revenue Statistics 2015 – Turkey” raporuna göre Türkiye’de bütçe gelirlerinin;

·         % 46’si, mal ve hizmetler üzerinden alınan dolaylı vergilerden oluşmakta ve Türkiye 34 OECD ülkesi arasında mal ve hizmetler üzerinden (dolaylı vergi) en yüksek vergi alan 3. ülke konumunda bulunmaktadır.

·         %27’si, sosyal güvenlik katkılarından sağlanıyor ve Türkiye 34 OECD ülkesi arasında 18. sırada yer alıyor.

·         %14’ü, bireysel gelir, kar ve kazançlar üzerinden alınıyor ve Türkiye 34 OECD ülkesi arasında 30. sırada bulunuyor.

·         Kurumsal gelir ve kazançlardan alınan vergiler ile Varlık üzerinden alınan vergilerin payları, sırasıyla, %6 ve %5 düzeyindedir.

 

*

Türkiye de Vergi Yapısı ve OECD’deki Konumu	Milyon TL	%	OECD Sıralaması*
Mal ve hizmetlerden alınan vergiler	211,257	46	3
Sosyal güvenlik katkıları	125,871	27	18
Bireysel gelir, kar ve kazançlardan alınan vergiler	63,761	14	30
Kurumsal gelir ve kazançlardan alınan vergiler	28,988	6	18
Varlık üzerinden alınan vergiler	21,280	5	18
Katma değer vergisi	100,723	22	10
Diğer(hangi vergi türüne ait olduğu anlaşılamayan)	7,541	2
TOPLAM	458,698	100
Kaynak: OECD Revenue Statistics 2015 http://www.oecd.org/tax/tax-policy/revenue-statistics.htm

Türkiye’nin 34 OECD üyesi arasında kaçıncı olduğunu göstermektedir.

2013 yılında Türkiye’de vergi yükü (vergilerin gayri safi yurtiçi hasılaya oranı) % 29.3, OECD ülkelerinde ise ortalama % 34.2 ‘dir. 2013 yılında Türkiye vergi yükü sıralamasında 27.dir. 2012 yılında Türkiye vergi yükü sıralamasında 34 ülke arsında 28. sırada bulunmakta idi.

Raporda, verilerden hareketle iki önemli tespit yapılıyor: İlk olarak, Türkiye’de vergi gelirleri içerisinde, sosyal güvenlik katkıları ve mal ve hizmetler üzerinden alınan (dolaylı) vergiler ile katma değer vergilerinden daha çok gelir sağlanmaktadır. İkinci olarak ise, vergi gelirlerinin daha az bir kısmı, bireysel ve kurumsal gelir ile varlık vergilerinden oluşmaktadır.

Türkiye de Vergi Yapısı ve OECD Ortalamasına Göre Durumu (2013)	Türkiye (%)	OECD Ortalaması**
Sosyal güvenlik katkıları	27	26
Mal ve hizmetlerden alınan vergiler (Katma değer vergisi hariç)	24	14
Katma değer vergileri	22	19
Bireysel gelir, kar ve kazançlardan alınan vergiler	14	25
Kurumsal gelir ve kazançlardan alınan vergiler	6	8
Varlık üzerinden alınan vergiler	5	6
Diğer	2	1
Kaynak: OECD Revenue Statistics 2015 http://www.oecd.org/tax/tax-policy/revenue-statistics.htm

 

**OECD ülkeleri arasında en yüksek paya sahip ülke 1, en düşük paya sahip ülke 34 numarasıyla ifade edilmiştir.

Yorum sizlerin…

Yazar Sayfası: Yazarın Köşesi: / Tarih: 14.03.2016 00:00:00 / Okunma = 2703

Yazarın Diğer Yazıları

Yapılan Mücadele Yeterli mi? (7608)
Ya Baş Eğensin, ya Başkaldıran! (18070)
Emperyalist Projenin Tasfiyesi Değil “Sevr” Fırsatı!.. (20860)
Cüppeli’nin Kızının Düşündürdükleri (12955)
Türkiye’yi Köşeye Sıkıştırma Girişimleri (13002)
Fotoğraf Krizinin Perde Arkası (11167)
AKP için yolun sonu görünüyor. (22739)
Türkiye olmadan asla! (34784)
Bir “Tek Adam’ın” bozduğunu ancak başka bir “Tek Adam” düzeltebilir. (22682)
Teğmenler ve tesadüfler!.. (52748)
“ABD Bizi Esir Aldı” (26524)
“Türkiyesiz Cennete Bile Gitmem” (23551)
Savcılığa Suç Duyurusu… Bölük Komutanı Teğmenlerle İlgili Kanaatini Nasıl Değiştirdi?! (64913)
Türk Birliği Dönemi Başlıyor (22543)
Galata’da Filistin Mitingi (30788)
Unutmadık! (35173)
Kötü Komşu Ev Sahibi Yaptı (36852)
Harp Okulu’nda Geçen Yıl Ne Oldu? (50277)
AB’DEN YENİ “SEVİLLA HARİTASI” (38044)
FAŞİZMİN AYAK SESLERİ (24881)
Erdoğan Hristodulidis Görüşmesi (36984)
CHP içindeki Erdoğan için çalışanlar (39297)
Türkiye teknoloji trenini kaçırdı (29696)
AB Kıbrıs Müzakerelerinin neresinde? (41472)
Türkiye’nin Öteki Yüzü (30543)
İlginç bir sosyal demokrasi dersi! (40504)
İsrail Türkiye Sınırına Yanaşır mı? (40372)
Sıra kimde? (41140)
İsrail Güç Zehirlenmesine mi Girdi? (47752)
Coni niye Kıbrıs’ta? (38932)
Erdoğan Bizim Köyde Hiç Kaybetmez. (47408)
Mağusa’yı Mağusa’lılardan Dinleyin (36358)
Netflix eğlence platformu mu, propaganda aracı mı? (47740)
Niyet başka akıbet başka! (37679)
İsrail Fikir mi Değiştiriyor? (48276)
Amigdala! (36488)
AB Elçiliklerini Neden Kapatıyor? (50030)
“Müşteri Puşttur” Felsefesi (59143)
Kumpaslar Sadece Bir Avuç Polis, Savcı ve Hakimin İşi miydi?! (89023)
AB mi, Türkiye mi? (45827)
Bir İktidar Bu Kadar mı Basiretsiz Olur! (59180)
TOP PEŞİNDE KOŞANLARA İNAT (48207)
O Akçeyi Her Babayiğit Taşıyamaz! (75986)
Orgeneral A.Ç. Menzil Tarikatından mı?! (101854)
İnsan Hakları Konseyi Seçimi (104131)
Daha Ne Verelim Emperyalist Abilere?! (87809)
SAYILARLA SİYASET ARENAMIZ-2 (85894)
Avrupa Birliği Değişime Gebe (84462)
Rumlara Güven Duymak (96160)
Asıl Müdahale Bundan Sonra (82572)
Otur Oturduğun Yerde! (79587)
Bölgesel Dengeler Hızla Değişiyor (88646)
Kelaynaklar (97887)
Kıbrıs’ın Sahibi Biziz (88609)
Farz Edelim ki Erdoğan gerçekten aday olmayacak, ne değişir? (111290)
Türkiye mi AB’ye, AB mi Türkiye’ye muhtaç? (102367)
Cahilliğin Özendirilmesinin Sonucu... AKP Kazdığı kuyuya Düştü! (90849)
ABD ve İsrail’in Çöküş Süreci mi Başlıyor (104909)
31 Mart Uçurumdaki Son Daldı!.. (118590)
SAYILARLA SİYASET ARENAMIZ-1; partiler, yöneticiler, delegeler, üyeler, seçimler, Seçmenler ve sandık görevlileri ... ve müteahhitler (105913)
KANUNSUZ CEZA: LİNÇ (96950)
Ekonomik Öngörülerin Çöktüğü Bir Dönem! (88267)
Türkçe Niye Yok ? (87553)
Doğu Akdeniz’de Temelden Değişiklikler (83336)
HANEDAN DÜĞÜNÜ… (88179)
Doğru mu, Yalan mı? (86012)
Evrim, Karşı Evrim, Devrim, Karşı Devrim… (108138)
Yanlış Strateji, Yanlış Başlangıç (98632)
Müzakerelerin İçeriği Değişir mi? (104624)
Teğmenlerin İhracında En Çok Buna Şaşırdım (123824)
CUMHURBAŞKANI… (94199)
Batı, Kıbrıs Müzakerelerini Neden Başlatmak İstiyor? (107907)
Devlete Küsmek! (87187)
Seçimden Sonrası Tufan!.. (112962)
Soğuk Savaş Kızışıyor (87954)
Askeri Sınavlarda Neler Olmuş Neler!.. (102139)
Küresel Güç Değişikliği Başladı (96809)
Nüfusun artmasından medet ummak! (98265)
Dost musunuz Düşman mı? (95338)
Sahte Politikaların Efendileri! (105672)
AB-Türkiye İlişkilerinde Yeni Aşama (103130)
“Agapite Tayyip”… (117717)
Özeleştiri Zamanı Geldi (98338)
Nüfusun artmasından medet ummak! (96083)
Dünyada hoş bir seda bırakıp giden babam Prof. Dr. Hakkı Atun (111881)
AB’nin Çirkin Tarafgirliği (97769)
İsrail Mallarının Boykotu Zırvası… (102624)
Son Tecavüz!.. (122251)
Doğu Akdeniz’i Asla Kaybedemeyiz (108587)
100 YILLIK CUMHURİYET’TE SINIF MÜCADELELERİ (96193)
Filistin Nere, İsrail Nere! (91069)
Filistinliler ve Kıbrıs Türkleri (108230)
“N’oldu İslamcı, Raks Ediyırdın!” (109790)
Terör Örgütleri Niye Kuruldu (109506)
“Lütfen” Terör Örgütleriyle İlişkinizi Keser misiniz?! (134275)
Beklentiler Boşa Çıktı (110739)
Bu Kış Çok İnsan Ölecek! (97665)
Yanlış gündemli CHP kongreleri üzerine (111763)
LAİKLİK: SEN SAĞ BEN SELAMET (102930)
Rumlar Niçin Müzakerelere Geri Dönüş İstiyor-1 (106492)