İsrail Lübnan Anlaşması ve Doğu Akdeniz’deki Yeni Yapılanma

Dünyada dengelerin hızla değişmesi, küslerin barışmasına, safların yeniden belirlenmesine yol açacak gibi…

Mesela İsrail’in Kariş sahasında gaz arama ve çıkarma işlemlerini tamamlamasından sonra, -bölgede gaz olduğunun kesinlik kazanmasıyla- Lübnan ile İsrail arasındaki siyasi ilişkiler olumlu yönde etkilendi.

Esasen Lübnan ve İsrail arasında yıllardır çatışma olmamasına rağmen halen daha ateşkes anlaşması imzalanmış değildi. İki ülke teknik olarak hâlâ savaş içinde olmalarına rağmen, birbirine bitişik olan deniz yetki alanlarının belirlenmesi konusundaki görüşmeleri kesintili olsa da devam ettirdi. 

Lübnan’ın güney sahili ve İsrail’in kuzey sahili açıklarında yer alan Kana ve Kariş sahalarında zengin hidrokarbon yataklarının var olduğunun kesinleşmesi, İsrail’in Kariş bölgesinden fiziken doğalgaz çıkarımına başlaması iki ülke arasındaki gerginliği azalttı. Özellikle Lübnan’ın yıllardır politik ve ekonomik krizle boğuşması, İsrail ile daha iyi ilişkiler içinde olması düşüncesini de tetikledi. 

Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon yatakları üzerinde fiilen hakkı olmamasına rağmen bunu rakip ülkelere karşı koz olarak kullanmak isteyen ABD fırsatı kaçırmadı ve 2020 yılında arabulucu olarak Lübnan ile İsrail arasındaki anlaşmazlığın arasına girdi. Konuya İngiltere’nin ve Fransa’nın da fiilen katılımı ile 11 Ekim 2022 günü taraflar anlaştılar. (Lübnan siyasetinde ve halkın yaşamında söz sahibi olan Hizbullah’ın da bu konuya sıcak yaklaşması, bu anlaşmayı olumlu etkiledi.)

Bugüne kadar benzeri olmayan bu anlaşmaya göre, Kariş bölgesinin tüm hakları İsrail’e, Kana bölgesinin tüm hakları da Lübnan’a ait olacak. Kana bölgesinin küçük bir kısmının İsrail’in deniz yetki alanı içine girmesi nedeni ile, bölgeden doğalgazı Fransız Total şirketi çıkaracak. Bu şirketin hisselerinin bir kısmına İsrail sahip olacak. İsrail, Kana bölgesinden çıkacak doğalgazdan değil ama Total’ın bu bölgeden elde ettiği kardan pay alacak.          

Gelelim Türkiye’ye; Türkiye’nin, 1958 ve 1960 Dünya Deniz Hukuku Konferanslarına göre belirlediği Münhasır Ekonomik Bölgesi konusunda ısrarlı olması Doğu Akdeniz’de yeni bir yapılaşmanın başlangıcını oluşturdu. Bu gelişmeyi de Ukrayna’daki savaş ile İran’daki kriz hızlandırdı.

ABD’nin, İsrail ile Lübnan arasındaki Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) belirleme görüşmelerinde aracı buluculuk yapmış olması nedeni ile Rusya da, Suriye ile Lübnan arasındaki MEB belirleme görüşmelerinde aktif rol almak istemekte.  

Doğu Akdeniz’deki yeniden yapılanmanın içinde ABD, Rusya ve Türkiye’nin yer alması, Güney Kıbrıs Rum Yönetimini (GKRY) bayağı tedirgin etmiş durumda. 

Avrupa Birliğinin ekonomik ve siyasi sıkıntılarla boğuşmaya başlaması, küresel ligde küme düşmenin eşiğine sürüklenmiş olması, Yunanistan’ın ve GKRY’nin bölgesel gücünü zayıflattı. Doğu Akdeniz’de varlıklarını ve taleplerini güçlendirmek için İsrail, Mısır, Ürdün ve Lübnan ile kurdukları ittifaklar önemlerini yitirdi.

GKRY’nin tek taraflı ilan ettiği MEB’nin kabul görmemesi ve Yunanistan’ın sinsice hazırlattığı Sevilla Haritasının ABD ve AB tarafından geçersiz ilan edilmesi hem Yunanistan’ı hem de GKRY’i Doğu Akdeniz’deki gelişmelerin dışına itti, uluslararası arenadaki güçlerini kırdı.   

Türkiye'nin Libya ile yaptığı kıta sahanlığı anlaşması, İsrail ve Mısır ile yeniden ilişkilerin normalleşmesi için attığı adımlar Doğu Akdeniz’de başlayan yeni yapılaşmada Türkiye'nin üstünlüğü ortaya koymaya başladı. 

Tüm bunlara ilaveten KKTC’nin Türk Devletleri Teşkilatına gözlemci üye olarak kabul edilmesi, Türk Devletleri Teşkilatının sınırlarını Doğu Akdeniz’in ortalarına kadar uzattı. Yunanistan ve GKRY’nin arkasında gerileme dönemine girmiş olan Avrupa Birliği yer alırken, Türkiye ve KKTC’nin arkasında yıldızı yeniden parlamaya başlamış olan Türk Devletleri Teşkilatı var artık. Bölgedeki dengeler Türkiye ve KKTC lehine değişmiş durumda. 

  

Bu yeni gelişme bölgedeki kıyıdaş ülkelerin münhasır ekonomik bölgelerin sınırlarını ve çıkarılacak olan doğalgazın sevkiyat yolunu da etkilemeye başladı.  

İsrail, Doğu Akdeniz’de çıkarmaya başladığı doğalgazı Türkiye üzerinden Avrupa kıtasına göndermeyi gündemine aldı. GKRY, bölgede yalnız ve alternatifsiz kaldığı için bir gün ihraç edebileceği doğalgaz çıkarmayı başarabilirse bunu Türkiye üzerinden göndermek zorunda olduğunun bilincinde. Bu nedenle de Türkiye ile ilişkiler kurmanın yollarını aramaya başladı. Şimdilik tehditle Türkiye’den taviz koparmaya çalışıyor ama günün sonunda kendisi taviz vermek zorunda kalacağını da çok iyi biliyor.  

İsrail ile Lübnan’ın imzaladığı Münhasır Ekonomik Bölge sınır mutabakatının, ileriki dönemlerde Türkiye ve KKTC’nin ekonomik bölge komşuları Suriye, Lübnan ve İsrail ile Münhasır Ekonomik Bölge sınır anlaşmaları yapmalarının yolunu açacağı, GKRY’nin de eninde sonunda KKTC ile anlaşma yoluna gitmek ve belli koşullarla da olsa KKTC’yi tanımak zorunda kalacağı kesin.   

Prof. Dr. (İnş. Müh.), Doç. Dr. (UA. İliş.) Ata ATUN

Dekan, Kıbrıs İlim Üniversitesi

KKTC Cumhurbaşkanı Politik Danışmanı

Yazar Sayfası: Yazarın Köşesi: / Tarih: 30.11.2022 18:13:22 / Okunma = 33929

Yazarın Diğer Yazıları

Yapılan Mücadele Yeterli mi? (7768)
Ya Baş Eğensin, ya Başkaldıran! (18804)
Emperyalist Projenin Tasfiyesi Değil “Sevr” Fırsatı!.. (22349)
Cüppeli’nin Kızının Düşündürdükleri (13115)
Türkiye’yi Köşeye Sıkıştırma Girişimleri (13275)
Fotoğraf Krizinin Perde Arkası (11401)
AKP için yolun sonu görünüyor. (22844)
Türkiye olmadan asla! (35241)
Bir “Tek Adam’ın” bozduğunu ancak başka bir “Tek Adam” düzeltebilir. (22721)
Teğmenler ve tesadüfler!.. (54886)
“ABD Bizi Esir Aldı” (26858)
“Türkiyesiz Cennete Bile Gitmem” (23792)
Savcılığa Suç Duyurusu… Bölük Komutanı Teğmenlerle İlgili Kanaatini Nasıl Değiştirdi?! (67054)
Türk Birliği Dönemi Başlıyor (22587)
Galata’da Filistin Mitingi (30994)
Unutmadık! (35848)
Kötü Komşu Ev Sahibi Yaptı (36924)
Harp Okulu’nda Geçen Yıl Ne Oldu? (50938)
AB’DEN YENİ “SEVİLLA HARİTASI” (38205)
FAŞİZMİN AYAK SESLERİ (25033)
Erdoğan Hristodulidis Görüşmesi (37100)
CHP içindeki Erdoğan için çalışanlar (41035)
Türkiye teknoloji trenini kaçırdı (29746)
AB Kıbrıs Müzakerelerinin neresinde? (42000)
Türkiye’nin Öteki Yüzü (30674)
İlginç bir sosyal demokrasi dersi! (41702)
İsrail Türkiye Sınırına Yanaşır mı? (40477)
Sıra kimde? (41258)
İsrail Güç Zehirlenmesine mi Girdi? (47864)
Coni niye Kıbrıs’ta? (39291)
Erdoğan Bizim Köyde Hiç Kaybetmez. (48626)
Mağusa’yı Mağusa’lılardan Dinleyin (36481)
Netflix eğlence platformu mu, propaganda aracı mı? (48030)
Niyet başka akıbet başka! (38070)
İsrail Fikir mi Değiştiriyor? (48441)
Amigdala! (36628)
AB Elçiliklerini Neden Kapatıyor? (50286)
“Müşteri Puşttur” Felsefesi (59804)
Kumpaslar Sadece Bir Avuç Polis, Savcı ve Hakimin İşi miydi?! (90338)
AB mi, Türkiye mi? (46118)
Bir İktidar Bu Kadar mı Basiretsiz Olur! (59310)
TOP PEŞİNDE KOŞANLARA İNAT (48281)
O Akçeyi Her Babayiğit Taşıyamaz! (76061)
Orgeneral A.Ç. Menzil Tarikatından mı?! (102437)
İnsan Hakları Konseyi Seçimi (104917)
Daha Ne Verelim Emperyalist Abilere?! (89119)
SAYILARLA SİYASET ARENAMIZ-2 (87099)
Avrupa Birliği Değişime Gebe (85584)
Rumlara Güven Duymak (96587)
Asıl Müdahale Bundan Sonra (82896)
Otur Oturduğun Yerde! (79893)
Bölgesel Dengeler Hızla Değişiyor (89089)
Kelaynaklar (98369)
Kıbrıs’ın Sahibi Biziz (89558)
Farz Edelim ki Erdoğan gerçekten aday olmayacak, ne değişir? (111569)
Türkiye mi AB’ye, AB mi Türkiye’ye muhtaç? (102884)
Cahilliğin Özendirilmesinin Sonucu... AKP Kazdığı kuyuya Düştü! (91516)
ABD ve İsrail’in Çöküş Süreci mi Başlıyor (105728)
31 Mart Uçurumdaki Son Daldı!.. (119279)
SAYILARLA SİYASET ARENAMIZ-1; partiler, yöneticiler, delegeler, üyeler, seçimler, Seçmenler ve sandık görevlileri ... ve müteahhitler (106815)
KANUNSUZ CEZA: LİNÇ (97338)
Ekonomik Öngörülerin Çöktüğü Bir Dönem! (88330)
Türkçe Niye Yok ? (87678)
Doğu Akdeniz’de Temelden Değişiklikler (83509)
HANEDAN DÜĞÜNÜ… (88280)
Doğru mu, Yalan mı? (86203)
Evrim, Karşı Evrim, Devrim, Karşı Devrim… (109074)
Yanlış Strateji, Yanlış Başlangıç (99029)
Müzakerelerin İçeriği Değişir mi? (104745)
Teğmenlerin İhracında En Çok Buna Şaşırdım (124623)
CUMHURBAŞKANI… (94248)
Batı, Kıbrıs Müzakerelerini Neden Başlatmak İstiyor? (108038)
Devlete Küsmek! (87230)
Seçimden Sonrası Tufan!.. (113337)
Soğuk Savaş Kızışıyor (88013)
Askeri Sınavlarda Neler Olmuş Neler!.. (102670)
Küresel Güç Değişikliği Başladı (96933)
Nüfusun artmasından medet ummak! (98338)
Dost musunuz Düşman mı? (95423)
Sahte Politikaların Efendileri! (105732)
AB-Türkiye İlişkilerinde Yeni Aşama (103652)
“Agapite Tayyip”… (118230)
Özeleştiri Zamanı Geldi (98551)
Nüfusun artmasından medet ummak! (96313)
Dünyada hoş bir seda bırakıp giden babam Prof. Dr. Hakkı Atun (111935)
AB’nin Çirkin Tarafgirliği (97998)
İsrail Mallarının Boykotu Zırvası… (102937)
Son Tecavüz!.. (122453)
Doğu Akdeniz’i Asla Kaybedemeyiz (108659)
100 YILLIK CUMHURİYET’TE SINIF MÜCADELELERİ (96433)
Filistin Nere, İsrail Nere! (91141)
Filistinliler ve Kıbrıs Türkleri (108362)
“N’oldu İslamcı, Raks Ediyırdın!” (109877)
Terör Örgütleri Niye Kuruldu (109686)
“Lütfen” Terör Örgütleriyle İlişkinizi Keser misiniz?! (135194)
Beklentiler Boşa Çıktı (110879)
Bu Kış Çok İnsan Ölecek! (97833)
Yanlış gündemli CHP kongreleri üzerine (112132)
LAİKLİK: SEN SAĞ BEN SELAMET (102994)
Rumlar Niçin Müzakerelere Geri Dönüş İstiyor-1 (106628)